Muzeum Zamkowe mające swoją siedzibę właśnie w Sandomierzu - mieście, nazywanym „archeologicznym El Dorado”, nie mogło nie znaleźć się na mapie wydarzeń, które w tym roku odbywają się w całej Europie w trzecim tygodniu czerwca.

Dlatego też już 13 czerwca 2025 r. w Zamku Królewskim w Sandomierzu w ramach EDA 2025 odbędą się trzy wydarzenia: warsztaty archeologiczne, wykład, a także prezentacja najnowszych obiektów archeologicznych. W najbliższy piątek 13 czerwca w dwóch turach o godz. 10.00 oraz o godz. 12.00 odbędą się warsztaty archeologiczne adresowane do grup wycieczkowych. Podczas zajęć uczestnicy dowiedzą się, kim jest archeolog, czym różni się od paleontologa, jak wygląda jego praca w terenie, a także na czym polega codzienna praca archeologa w muzeum. To jednak nie wszystko – większość uczestników „zamieni się” w archeologów, biorąc udział we własnych, miniaturowych wykopaliskach. Na warsztaty obowiązują zapisy telefoniczne: 536 950 529 oraz 534 265 678, lub mailowe: edukacja@zamek-sandomierz.pl .

Ponadto w tym samym dniu 13 czerwca (piątek) o godz. 17.00 odbędzie się wykład pt. „Kultura złocka w ujęciu multidyscyplinarnych badań”, który zostanie wygłoszony przez dra Wojciecha Rajpolda, adiunkta w Dziale Archeologicznym Muzeum Zamkowego w Sandomierzu oraz autora i realizatora grantu związanego z badaniami nad kulturą złocką. Należy podkreślić, że w kwietniu 2024 r. Muzeum Zamkowe w Sandomierzu rozpoczęło projekt badawczy poświęcony kulturze złockiej, realizowany dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W ramach programu „Ochrona Zabytków Archeologicznych” Muzeum Zamkowe otrzymało grant nr 01175/24/FPK/NID w wysokości 120 500 zł. Celem projektu jest opracowanie i wydanie książki popularyzującej tę kulturę, która istniała na Wyżynie Sandomierskiej w pierwszej połowie III tysiąclecia p.n.e. Powstała na styku trzech tradycji kulturowych: kultury amfor kulistych, ceramiki sznurowej oraz kultury badeńskiej. Jej niewielki zasięg i synkretyczny charakter czynią ją kluczową dla zrozumienia przemian kulturowych u schyłku neolitu. Warto zaznaczyć, że
w prowadzonych badaniach zaangażowanych jest 16 naukowców z 7 ośrodków badawczych:

Dr Agata Hałuszko (UMCS) analizowała szczątki kostne 23 osobników z siedmiu stanowisk, określając ich wiek, płeć oraz schorzenia.
Prof. Zdzisław Bełka (UAM) przeprowadził analizy izotopów strontu na 14 próbkach zębowych, ustalając miejsca urodzenia badanych.
Dr hab. inż. prof. PŚ Natalia Piotrowska (Politechnika Śląska) zajęła się analizami izotopów węgla i azotu oraz datowaniem radiowęglowym, co pozwoliło określić dietę i chronologię kultury.
Badania DNA prowadził Piotr Golubiński (CeNT UW) we współpracy z Barbarą Bujalską, Martyną Molak, Danijelą Popović i Mateuszem Bacą – wykazano, że ludność złocka miała przodków zarówno wśród paleolitycznych łowców-zbieraczy, jak i anatolijskich rolników.
Dr Piotr Mączyński (IA UMCS) analizował narzędzia krzemienne.
Dr hab. inż. Joanna Trąbska (IA UR) badała skład i technologię ceramiki.
Dr Joanna Adamik-Proksa (Muzeum Okręgowe w Rzeszowie) przygotowała dokumentację rysunkową naczyń.
Dr Wojciech Rajpold, kierownik projektu, opracował analizę stylistyczno-chronologiczną i historię dotychczasowych badań.
Dotychczas przebadano 23 szkielety, pobrano 11 próbek do datowania radiowęglowego, 14 próbek izotopów strontu oraz wykonano 10 szlifów ceramicznych. Przeanalizowano również 31 narzędzi krzemiennych, 7 przedmiotów kościanych,
9 ozdób bursztynowych i ponad 70 naczyń z 21 stanowisk.

Następnie w tym samym dniu 13 czerwca (piątek) po wykładzie, o godz. 18.00 odbędzie się prezentacja najnowszych obiektów archeologicznych, podczas której pokazane zostaną najnowsze i najciekawsze archeologiczne nabytki, pozyskane w ciągu ostatniego roku do zbiorów Muzeum Zamkowego. Należy podkreślić, że najstarsze eksponaty to wykonane z krzemienia święciechowskiego i jurajskiego siekierki czworościenne oraz zestaw wiórków i odłupków związanych z kulturą pucharów lejkowatych. Będzie można zobaczyć także naczynia z grobu na cmentarzysku w Złotej (Kopiec Kwacała), należące do wyjątkowej dla ziemi sandomierskiej kultury złockiej, datowanej na późny neolit. Z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza zaprezentowane zostaną dwa groty scytyjskich strzał odkryte w okolicy Zawichostu i Wyszmontowa. Okres wpływów rzymskich reprezentować będzie zestaw srebrnych denarów, kilkanaście brązowych fibul (zapinek do szat), szklany paciorek, sprzączka do pasa oraz militaria z Zawichostu, a także dwa miecze, groty włóczni i fragmenty umb z grobów w Glince. Średniowiecze zilustruje m.in. zestaw monet z Opatowa. Mamy nadzieję, że prezentowane zabytki przybliżą historię ziemi sandomierskiej, a przede wszystkim pozwolą zapoznać się z efektami pracy Działu Archeologicznego Muzeum Zamkowego w Sandomierzu.

Udział we wszystkich wydarzeniach odbywających się w ramach EDA 2025 jest bezpłatny.

Europejskie Dni Archeologii 2025 zostały objęte patronatem honorowym Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ponadto patronem Europejskich Dni Archeologii jest Alain Berset, Sekretarz Generalny Rady Europy. 

Patronami medialnymi Europejskich Dni Archeologii oraz ogólnopolskiej inauguracji tego wydarzenia są TVP Info, TVP 3 Poznań, Polskie Radio oraz magazyn Archeologia Żywa. 

Serdecznie zapraszamy do Muzeum Zamkowego w Sandomierzu na obchody Europejskich Dni Archeologii.